سیلابس چیست؟ ممکن است برخی از ما سیلابس را معادل طرح درس در نظر بگیریم علیرغم وجود نقاط مشترک، سیلابس، تفاوت‌هایی با طرح درس دارد. طرح درس، آن چیزی است که شما به عنوان طراح یک واحد درسی از آغاز تا پایان یک درس یا دوره آموزشی را برنامه‌ریزی می‌کنید. اهداف و برنامه‌های درسی را تعیین می‌کنید و سیاست‌های آموزشی خود را بر طبق فلسفه آموزشی و پرورشی که به آن معتقد هستید، پیاده می‌کنید. طرح درس بسیار مفصل‌تر از سیلابس است و شامل جزئیاتی است که شاید نیازی نباشد کسی به غیر از خود شما به عنوان طراح درس از آن باخبر باشد. اما سیلابس، یک فرم نسبتاً کوتاه و موجر از آن چیزی است که در طول یک ترم تحصیلی یا دوره آموزشی، در یک درس اتفاق می‌افتد. در واقع سیلابس به معنای ساده، قراردادی است ما بین شما و دانشجویان شما. بنابراین در فرم سیلابس مواردی قرار می‌گیرد که دانشجویان لازم است در مورد آنچه در یک درس مشخص قرار است اتفاق بیفتد بدانند. استاد درس با نوشتن فرم سیلابس، اهداف آموزشی، انتظارات، فعالیت‌های درسی و نحوه ارزشیابی و سایر قوانین و قواعد کلاس را با دانشجویان مطرح می‌کند. وقتی می‌گوییم سیلابس یک قرارداد است به این معنا است که استاد، قوانین و مقررات درس را در قالب سیلابس بازگو می‌کند و از دانشجویان انتظار دارد بر طبق موارد مشخص‌شده عمل کنند همچنین از آنجایی که جزئیات رفتاری و اجرایی درس از قبل مشخص شده است، دانشجو نیز می‌تواند با خیال راحت نسبت به اینکه این قوانین همواره مورد احترام قرار خواهند گرفت و در میانه راه تغییر نخواهند کرد، به استاد درس و قوانین کلاس اعتماد کند و احترام بگذارد. سیلابس شامل چه مواردی است؟ دانشگاه‌های مختلف، فرم‌های سیلابس مخصوص خود را دارند و از اساتید می‌خواهند که فرم‌های مربوطه را تکمیل نمایند. اما به طور کلی می‌توان گفت صرف نظر از اینکه در چه دانشگاهی مورد استفاده است، هر سیلابس از چند مؤلفه اصلی تشکیل شده است: 1. مشخصات درس: مشخصات درس معمولاً شامل یک سری اطلاعات جزئی در مورد نام درس، کد درس، تعداد واحد، نوع درس (اختصاصی، عمومی، اختیاری و ...) و سایر موارد است. مشخصات درس کمک می‌کند که جایگاه درس در بین جدول کلی دروس رشته تحصیلی مشخص شود. نام درس (فارسی – انگلیسی) کد درس نوع درس ترم- سال ارائه نام استاد نام سایر همکاران آموزشی درس تعداد واحد منابع اصلی مطالعاتی منابع جنبی مطالعاتی 2. شرح درس: در این بخش، استاد توضیحاتی کلی را در مورد محتوای درس عنوان می‌کند. این موارد می‌تواند به عنوان مقدمه‌‌ای جذاب برای آشنا کردن دانشجویان تازه وارد با کلیات موضوع درس و بیان اهمیت و کاربرد واحد درسی است. این قسمت معمولا از 100 تا 200 کلمه تشکیل می‌شود. 3. اهداف درس: تعیین اهداف آموزشی درس یکی از مهم‌ترین مولفه‌های هر فرم سیلابسی است و به طور دقیق نشان می‌دهد که هدف از مطالعه درس چیست و چه انتظاراتی از دانشجویان می‌رود. اهداف درس معمولاً به صورت جملات صریح، روشن و مثبت بیان می‌شوند و از عبارات کلی و مبهم پرهیز می‌شود. تعیین دقیق و درست اهداف درسی کمک می‌کند هم دانشجویان و هم اساتید در مورد اینکه چه انتظاراتی در طول ترم و در پایان ترم از حاصل یادگیری درس مورد نظر باید داشت، به توافق و تفاهم برسند. به طور کلی ارزشیابی نهایی درس، بر اساس اهداف آموزشی تعیین‌شده صورت می‌گیرد. اهداف درس معمولاً به دو دسته عمده تقسیم می‌شوند: اهداف کلی و جزئی (رفتاری). اهداف کلی، انتظارات کلی از مطالعه درس را بیان می‌کنند اما اهداف جزئی یا رفتاری، به طور دقیق مشخص می‌کنند که از دانشجویان انتظار چه فعالیت‌هایی و چه میزان از یادگیری با چه ابزار و سنجه‌هایی می‌رود. مثال: هدف کلی: مقایسه نظریات مختلف روان‌درمانی مثال: هدف جزئی (رفتاری): از دانشجو انتظار می‌رود نظریات مختلف روان‌درمانی را با هم مقایسه کند و نقاط قوت و ضعف آنها را در قالب مقاله بنویسد. برای آشنایی با چگونگی نوشتن اهداف آموزشی به مقاله تعیین اهداف آموزشی در طرح درس، مراجعه کنید. 4. فعالیت‌های درسی: این بخش از سیلابس بیشترین اهمیت را برای دانشجویان دارد زیرا مشخص می‌کند در طول یک ترم تحصیلی چه فعالیت‌هایی را در جهت یادگیری درس باید انجام دهند. این موارد می‌تواند شامل، تکالیف، مقاله‌نویسی، کار گروهی، شرکت در کارگاه، کار آزمایشگاهی، بحث و مذاکره کلاسی، ایفای نقش و غیره باشد. در واقع فعالیت‌های درسی، به خوبی هنر استاد را در طراحی جذاب یک مبحث آموزشی نشان می‌دهد. هر چه یک درس از فعالیت‌های آموزشی متنوع‌تر و جذاب‌تری برخوردار باشد، میزان یادگیری و علاقه دانشجویان به شرکت فعال در روند آموختن درس نیز افزایش می‌یابد. دروسی که تنها از یک یا دو امتحان (میان‌ترم و پایان‌ترم) تشکیل شده‌اند نه تنها جذابیتی برای دانشجویان ندارند و روند مشارکت دانشجویان در درس را محدود به حفظ اطلاعات و شرکت در امتحان می‌کنند، از طرف دیگر نیز با دلیل ایجاد حالت انفعالی در دانشجویان، بر یادگیری عمیق درس نیز تاثیر منفی می‌گذارند. دروسی که از فعالیت‌های آموزشی متنوع تشکیل می‌شوند، دانشجویان را در طول ترم فعال نگه می‌دارند و توان ذهنی آنها را در مسیر یادگیری هر چه بهتر محتوای درسی، به کار می‌گیرند. 5. نحوه ارزشیابی: مشخص کردن نحوه ارزشیابی درس به دانشجویان کمک می‌کند که دقیقا بدانند چه فعالیتی چه میزانی از نمره را به خود اختصاص می‌دهد. به عبارت دیگر برای موفقیت در یک درس نیاز است چه فعالیت‌هایی صورت گیرد و هر کدام چند درصد از نمره نهایی درس را در برخواهد داشت. باید توجه کنیم که کم بودن فعالیت‌های درسی و منحصر بودن آنها به یک یا دو امتحان کلی از منابع آموزشی، سبب می‌شود که استرس و فشار روانی بسیار زیادی به دانشجویان وارد شود اما خرد کردن فعالیت‌های درسی به چند فعالیت مختلف و جزئی‌تر کمک می‌کند دانشجویان با اعتماد به‌نفس و توانایی بیشتری در امتحانات یا ارزشیابی‌ها شرکت کنند و به خصوص از امکان وقوع تقلب به میزان زیادی کاسته می‌شود. در تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده است، اساتیدی که تعداد امتحانات درسی را از یک یا دو به حدود شش تا هشت امتحان جزئی‌تر و محدودتر در طول ترم افزایش داده‌اند، به طور کلی عملکرد بهتری را از دانشجویان خود ملاحظه کرده‌اند. 6. قوانین و قواعد درس: قواعد و قوانین درس از جمله مواردی است که باید در سیلابس مطرح شود. این قواعد می‌تواند شامل مقررات تاخیر در تحویل تکالیف، نحوه شرکت در امتحانات، مقررات حضور یا غیبت در کلاس و همچنین مقررات رفتاری در برخورد با همکلاسان یا استاد درس باشد. هر چه این مقررات وضوح بیشتری داشته باشند از ایجاد برخورد و سوءتفاهم بین دانشجو و استاد کاسته می‌شود. 7. جدول هفتگی یا تقویم ترم در این جدول هفتگی، موضوع و محور درس، فعالیت‌های درسی، حجم و صفحات مطالعاتی و سایر مواردی که نیاز است در هفته‌های ترم مورد توجه قرار گیرد گنجانده می‌شود و یک تصویر کلی و شماتیک از روند درس در طول ترم را نشان می‌دهد.