برنامه بین‌المللی ارزیابی دانش‌آموزان، یک آزمون جهانی است که برای ارزیابی موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان 15 ساله در سراسر جهان اجرا می‌شود. در کشورهایی که برای اجرای این برنامه ثبت نام کرده‌اند، چند مدرسه به طور تصادفی انتخاب می‌شوند و کلیه دانش‌آموزان 15 ساله در آن مدارس، در یک آزمون بین‌المللی شرکت می‌کنند. نتایج این آزمون، میزان موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان را در علوم و ریاضی و سایر شاخص‌ها در مقایسه با سایر کشورهای جهان و میانگین جهانی، نشان می‌دهد. برنامه بین‌المللی ارزیابی دانش آموزان، امروزه یکی از شناخته شده‌ترین و معتبرترین آزمون‌های سنجش دانش و مهارت‌های دانش‌آموزان است که هر سه سال یک بار اجرا می‌شود. این آزمون نه تنها مهارت و دانش را در زمینه علوم و ریاضی می‌سنجد بلکه مهم‌تر از آن به قابلیت‌هایی نظیر تفکر انتقادی و روش‌های حل مسئله نیز می‌پردازد. دانش‌آموزان در این آزمون، با سوالات ساده و تکراری نظیر امتحانات کلاسی رو به رو نیستند بلکه سوالات بر اساس شرایط و موقعیت‌های واقعی طراحی شده‌اند که دانش و مهارت دانش‌آموزان را در برخورد با موقعیت‌های حقیقی در جهان بیرون می‌سنجند دانش‌آموزان باید قادر باشند اندوخته‌های خود از کلاس‌های درس را به حل مسائل در جهان واقعی پیوند زنند و موقعیت‌ها و چالش‌های مطرح شده در سوالات را با کمک مهارت‌های ریاضی، علوم و زبان حل کنند. سوالات در این آزمون، از دو نوع چندگزینه ای و سوالات باز تشکیل شده‌اند. در طول 2 ساعت، دانش‌آموزان باید سوالاتی که با شیوه نوشتاری، نموداری یا تصویری است را بر اساس انتقال و تطبیق دانش خود با جهان واقعی پاسخ دهند. به طور معمول 13 سری مختلف از دفترچه سوالات در هر آزمون وجود دارد و دانش‌آموزان به طور تصادفی باید به یکی از دفترچه سوالات پاسخ دهند. این دفترچه‌ها از سوالات متفاوتی تشکیل شده‌اند که به طور علمی، هم‌ارز شده و در یک سطح قرار دارند. تا کنون نزدیک به هفتاد کشور در این آزمون شرکت کرده‌اند و هر دوره بر تعداد متقاضیان اجرای این آزمون افزوده می‌شود از کشورهای خاورمیانه نیز ممالکی نظیر لبنان، اردن، اسرائیل، ترکیه، تونس، قطر و امارات متحده عربی به طور دوره‌ای شرکت می‌کنند. از کشورهای آسیایی نیز چین، اندونزی، مالزی، ویتنام، قزاقستان، قرقیزستان، سنگاپور، کره جنوبی، ژاپن، هنگ کنگ و هند نیز از شرکت کنندگان این آزمون هستند. مابقی شرکت‌کنندگان را کشورهای اروپایی، امریکای شمالی و جنوبی و افریقا تشکیل می‌دهند. به عبارت دیگر می‌توان گفت که این آزمون، به طور وسیعی در سراسر جهان به رسمیت شناخته می‌شود. نحوه شرکت و ثبت نام در این آزمون نیز از طریق ثبت نام، دو سال زودتر از تاریخ برگزاری آزمون صورت می‌گیرد. کشورهایی که علاقمند به برگزاری آزمون هستند معمولا از طریق وزارت آموزش و پرورش با موسسه بین‌المللی PISA تماس می‌گیرند و پس از پرداخت هزینه‌ی اجرای آزمون، ثبت نام می‌کنند. نوبت بعدی اجرای آزمون، سال 2015 است. جالب است که آزمون PISA تنها به ثبت و مقایسه عملکرد دانش‌آموزان در دروس ریاضی، زبان و علوم نمی‌پردازد بلکه تقریبا کل نظام آموزشی آن کشور را مورد بررسی قرار می‌دهد و هر شاخص را با معیارهای جهانی و در مقایسه با کشورهای دیگر نشان می‌دهد. برای مثال، علاوه بر مواردی همچون عملکرد ریاضی، علوم و مهارت خواندن (زبان)، این آزمون نتایج حاصل از بررسی مشارکت در آموزش (مدارس خصوصی یا دولتی)، منابع آموزشی، مشارکت دانش‌آموزان در اداره مدرسه، موقعیت اقتصادی و اجتماعی دانش‌آموزان، انگیزه و اعتماد به نفس دانش‌آموزان، تفاوت و تکثر قومی و فرهنگی دانش‌آموزان در محیط مدارس، و مدیریت مراکز آموزشی را مورد ارزیابی قرار می‌دهد و نتایج ارزیابی خود را به تفصیل منتشر می‌نماید. ارزیابی این شاخص‌ها، می‌تواند تصویر روشن‌تری از جایگاه و موقعیت نظام آموزشی کشورها در مقایسه با یکدیگر به دست دهد. برای مثال در آخرین آزمونی که در سال 2012 اجرا شده، مشخص گشته که تقریبا تمامی کشورهای خاورمیانه در شاخص‌های مختلف آزمون، نتایجی زیر استاندارد و نرم جهانی به دست می‌آورند ولی کشورهای آسیای شرقی نظیر، چین، سنگاپور، کره جنوبی و حتی ویتنام در عملکرد ریاضی و علوم در سطحی بسیار بالاتر از نرم جهانی قرار دارند و در میان تمام کشورها، چین، سنگاپور و کره جنوبی بالاترین رتبه های کیفیت آموزش را در سراسر جهان به خود اختصاص می‌دهند. در میان کشورهای اروپایی نیز کشور فنلاند بهترین نتایج را کسب می‌کند. ایران هنوز به این نهضت نپیوسته است اما به نظر می‌رسد اگر نظام آموزش و پرورش ایران نیز قصد مقایسه کیفیت خود را با شاخص‌ها و معیارهای جهانی داشته باشد، می‌تواند در این آزمون یا آزمون‌های بین‌المللی مشابه، شرکت کند و جایگاه علمی و کیفیت نظام آموزشی خود را به بوته آزمایش گذارد. برای اطلاعات بیشتر به وبسایت این سازمان مراجعه کنید PISA