بنیاد ویلیام و فلورا هیولت1، در راس یک شبکه ارتباطی وسیع بین مدارس در کالیفرنیای امریکا است که متعهد به اجرای پروژه یادگیری عمیق2در مدارس هستند. این شبکه که به طور وسیعی در میان مدارس در حال گسترش است با این دیدگاه کار خود را آغاز کرده که یادگیری عمیق تنها وابسته به موفقیت تحصیلی و نمرات بالا در دروس نیست بلکه زمانی یادگیری عمیق رخ می‌دهد که عناصر مختلف دیگری نیز همزمان با موفقیت تحصیلی گردهم آیند. در مدل یادگیری عمیق سه رکن اصلی حضور دارند که تقویت و پرداختن به هر یک از این حیطه‌ها منجر به یادگیری ماندگار و موثر می‌شود: حیطه شناختی، حیطه درون‌فردی و حیطه اجتماعی. حامیان مدل یادگیری عمیق بر این باورند که تنها زمانی یادگیری به طور موثری صورت می‌گیرد که تمام این حوزه‌ها همزمان درگیر شوند و یادگیری از سطح به عمق حرکت کند. در این مدل، نگرش سنتی به آموزش مبتنی بر حافظه و یادگیری دروس در حوزه‌های علوم، ریاضی و زبان با حیطه‌های دیگری نظیر روابط اجتماعی و ارتباط درونی با خویشتن دانش‌آموزان پیوند می‌خورد. منتقدین نظام آموزشی کنونی در جهان، بر این باورند که مدارس تنها به پرورش مهارت‌های شناختی دانش‌آموزان اهمیت می‌دهند و موفقیت در امتحانات و کسب نمرات بالا در علوم و ریاضی منتهی آمال نظام آموزشی در جهان است حال آنکه حتی این هدف نیز بدون در نظر گرفتن سایر جنبه‌های رشد کودکان و نوجوانان نمی‌تواند به طور مطلوب محقق شود. جوانانی که در چنین نظام آموزشی تعلیم دیده‌اند وقتی بعد از فارغ‌التحصیلی وارد بازار کار می‌شوند، قابلیت انطباق با نیازهای جهان واقعی را ندارند. مهارت‌های ارتباطی و قابلیت استفاده از دانش خود در عرصه عمل را کسب نکرده‌اند و بدون کارورزی در محیط کار واقعی، نمی‌توانند از دانش خود استفاده کنند. به این ترتیب نظام آموزشی به خصوص در دوره متوسطه، فاصله زیادی با تقاضای بازار کار و نیازهای اجتماعی واقتصادی کشورها دارد. از این گذشته حتی وقتی نوجوانان وارد محیط‌های آموزش عالی می‌شوند، نمی‌توانند از مهارت‌ها و دانش اندوخته خود در سطح دبیرستان برای هماهنگ شدن با اقتضائات مسیر حرکت علم و دانش به خصوص در حوزه حل مسئله، تفکر انتقادی و تفکر خلاق در دوره تحصیلات دانشگاهی استفاده کنند. از این رو به نظر می‌رسد شکاف عمیقی بین آنچه نظام آموزشی کنونی در حال تولید است با آنچه نیازهای یک جامعه مدرن و پویا است وجود دارد. مدل یادگیری عمیق چیست؟ همان طور که اشاره شد مدل یادگیری عمیق به ایجاد ترکیبی از دانش، مهارت‌ها و بینش در نظام آموزشی معتقد است برخی از مواردی که این مدل به آنها می‌پردازد در اینجا فهرست شده‌اند: - تسلط بر محتوای درسی: موفقیت در یادگیری دروس، چه در حوزه علوم، ریاضی، زبان و چه در هنر آنچنان که تا کنون در مدارس پیگیری شده یکی از اهداف انکارناپذیر مدل یادگیری عمیق است این مدل تعهد زیادی به موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان دارد. - تفکر انتقادی و حل مسئله: در این مدل، تفکر انتقادی، تحلیلی و خلاق تشویق می‌شود. دانش‌آموزان فرامی‌گیرند چگونه مسائل را نقد و تحلیل کنند، پرسشگری نمایند و چگونه پاسخ سوالاتشان را بیابند. آنها می‌توانند راه حل‌های خودشان را برای مسائل پیچیده پیدا کنند و در این مسیر خلاق باشند. - همکاری: کارهای گروهی و فعالیت‌های تیمی یکی از مهم‌ترین بخش‌های آموزش در مدل یادگیری عمیق است. فعالیت‌های گروهی نه تنها عمیق یادگیری مشارکتی را بیشتر می‌کند بلکه مهارت‌های ارتباطی و تعامل موثر افراد را با یکدیگر فراهم می‌کند. مشورت، همکاری و تلاش در جهت هدف مشترک در این مدل مورد تاکید قرار می‌گیرد. - ارتباط موثر: دانش‌آموزان یاد می‌گیرند چگونه از طریق صحبت کردن و نوشتن، به بهترین صورت منظور خود را برسانند. گوش دادن، بازخورد و برقراری ارتباط با مخاطبان به دانش‌آموزان آموزش داده می‌شود. - یادگیری مستقل: دانش‌آموزان مهارت اتکا به‌نفس و یادگیری مستقل را می‌آموزند. در این مدل دانش‌آموزان قادر می‌شوند خودشان مسئولیت درک و یادگیری را به عهده بگیرند، مدل ذهنی خودشان را بسازند و بر اساس سبک یادگیری‌شان، درس‌ها را بیاموزند. این دانش‌آموزان روش تعیین هدف، برنامه‌ریزی و حرکت در مسیر اهداف را می‌آموزند و قادر می‌شوند در مسیر هدف خود از شکست‌ها و پیروزی‌ها درس بگیرند و انگیزه درونی‌شان را برای یادگیری از دست ندهند. - ساختار ذهنی آکادمیک: دانش‌آموزانی که ساختار ذهنی آکادمیک دارند، اعتماد به نفس بالایی دارند و به توانایی‌ها و نقاط قوت خود باور دارند. آنها با شناخت ضعف‌ها و کمبودهایشان، از سد ناملایمات و مشکلات می‌گذرند زیرا به موفقیت باور دارند. آنها راه یادگیری و حمایت از خود و دیگران را آموخته‌اند و ارتباط بین درس‌ها و دنیای واقعی را درک کرده اند و برای موفقیت در آینده خود برنامه‌ریزی می‌کنند. آیا مدل یادگیری عمیق در عمل نیز موفق است؟ موسسه پژوهش در امریکا3 AIR یه تازگی مجموعه تحقیقاتی را منتشر کرده که میزان موفقیت مدل یادگیری عمیق را در سطح وسیعی از مدارس بررسی نموده است. در یک نمونه از این تحقیقات 13 مدرسه تحت شبکه بنیاد هیولت با مدارسی با پیشینه جمعیتی مشابه مورد بررسی قرار گرفتند. این مدارس با دقت کافی در نمونه گیری انتخاب شدند که از نظر خصوصیات منطبق با جامعه واقعی باشند یعنی مدارسی که امتحان ورودی بر دانش‌آموزان با معدل خوب را نداشتند، از نظر ویژگی‌های فرهنگی، نژادی و اقتصادی در سطح مشابهی باشند. در این مجموعه تحقیقات، این موسسه پژوهشی به این نتیجه رسید دانش‌آموزانی که تحت شبکه یادگیری عمیق، تعلیم دیده بودند در چهار سال پیاپی در دبیرستان، بیش از 9% بیشتر از دانش‌آموزان مدارس گواه، نمرات بالاتری در امتحانات درسی گرفتند. این دانش‌آموزان نه تنها در امتحانات عادی دروس بلکه در امتحاناتی که به سنجش تفکر انتقادی و قابلیت حل مسئله می‌پرداختند و آزمون‌های پیشرفته و با پیچیدگی بیشتر مانند آزمون پیزا4 نیز به طور معناداری نمرات بالاتری کسب نموده بودند. دانش آموزانی که یادگیری عمیق را تجربه کرده بودند نه تنها در دروس و امتحانات عملکرد بهتری داشتند بلکه از نظر مهارت‌های ارتباطی، رضایت از تحصیل، انگیزه درونی، فاکتورهای روانی- عاطفی نیز نمرات بالاتری نسبت به گروه شاهد به دست آوردند. تنها نکته‌‌ای که محققان متوجه تفاوت معناداری بین این گروه و گروه شاهد نشدند، در آزمون خلاقیت بود. تحلیل پژوهشگران این است که پروژه‌های عملی که در مدارس تحت مدل یادگیری عمیق به دانش‌آموزان داده می‌شود احتمالا بسیار منظم و ساختارمند هستند و مقید بودن به حفظ نظام و ساختار از پیش تعیین شده این پروژه‌ها، سبب محدود شدن قوه خلاقیت در این دانش‌آموزان می‌شود. و همین موضوع متخصصان فعال در این مدل آموزشی را به فکر تغییر و اصلاح سیستم پروژه‌های عملی و سایر فعالیت‌های آموزشی این مدارس انداخت. اما به طور کلی می‌توان به این نتیجه رسید که بر اساس پژوهش‌ها مدل یادگیری عمیق، تاثیر مشخص و مهمی نه تنها بر عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان داشته بلکه به طور چشمگیری، مهارت‌های اجتماعی، خودشناسی و انگیزه درونی دانش‌آموزان برای یادگیری را نیز افزایش داده است. 1. William and Flora Hewlett Foundation 2. Deeper Learning Model 3. American Institutes for Research َ 4. PISA Test منابع: Schwartz, Katrina. (2014).Report Finds ‘Deeper Learning’ Model Improves Outcomes for All Students. MindShift What is Deeper Learning?. The William and Flora Hewlett Foundation. retriveed from http://www.hewlett.org/programs/education/deeper-learning/what-deeper-learning
1. William and Flora Hewlett Foundation 2. Deeper Learning Model 3. American Institutes for Research َ 4. PISA Test منابع: Schwartz, Katrina. (2014).Report Finds ‘Deeper Learning’ Model Improves Outcomes for All Students. MindShift What is Deeper Learning?. The William and Flora Hewlett Foundation. retriveed from http://www.hewlett.org/programs/education/deeper-learning/what-deeper-learning