نسل‌هاست که بسیاری از دانش‌آموزان این تصور باطل را دارند که با نخوابیدن و شب زنده‌داری در شب امتحان، نتایج مطلوبی به دست می‌آورند. بسیاری از نوجوانان شب‌ها تا دیر وقت به مطالعه می‌پردازند و به این وسیله امیدوارند نمرات بهتری بگیرند. اما مجله علمی رشد کودک1، به تازگی پژوهشی را منتشر کرده است که این دیدگاه را زیر سوال می‌برد. در این تحقیق 353 دانش‌آموز مدارس لوس‌آنجلس به مدت 14 روز مورد آزمایش قرار گرفتند. در این پژوهش ساعات خواب و بیداری، عملکرد تحصیلی در مدرسه، میزان فهم دروس، عملکرد در امتحانات و تکالیف مورد بررسی قرار گرفت. گرچه پیش‌فرض محققان این بود که مطالعه تا نیمه‌های شب بر میزان تمرکز، حضور ذهن و یادگیری در کلاس درس تاثیر منفی دارد اما شگفت آنکه محققان دریافتند کاهش ساعات خواب شبانه علاوه بر تاثیر منفی بر یادگیری، بر عملکرد دانش‌آموزان در امتحانات و تکالیف نیز اثر مخربی دارد. هر چه ساعات خواب شبانه کاهش می‌یابد، مشکلات بیشتری در روز بعد بروز می‌کند با این حال بسیاری از نوجوانان فکر می‌کنند شب زنده‌داری و درس خواندن تا پاسی از شب برایشان مفید است اما حتی اگر یک بار بیدار ماندن، نمره شما را در یک امتحان بهبود دهد، تکرار این عمل هزینه بیشتری برای شما ایجاد می‌کند. در تحقیق دیگری که توسط تیم پژوهشی دانشگاه یورک2 انجام گرفته محققان دریافته‌اند خواب کافی بر مهارت‌های زبان‌آموزی کودکان موثر است. در این تحقیق مشخص شده است قابلیت به خاطر آوردن کلمات جدید 12 ساعت پس از یادگیری اولیه، در کودکانی که خواب کافی دارند بیشتر است. دکتر لیزا هندرسون3، مدیر این تیم تحقیقاتی می‌گوید: "قابلیت به یاد آوردن کلمات جدید فراگرفته شده، یک هفته پس از یادگیری در کودکانی که خواب کافی دارند بسیار بهتر از کودکانی است که کم خواب هستند." چرا دانش‌آموزان به خواب نیاز دارند؟ واقعیت این است که بدن به خواب نیاز دارد. خواب از مراحل مختلفی تشکیل شده است که هر کدام، وظیفه خاصی در خدمت‌رسانی به سلامت بدن ایفا می‌کنند. به طور کلی خواب از چهار مرحله تشکیل شده است مراحل یک و دو به سرعت می‌گذرند و بدن را برای رسیدن به مراحل سوم و چهارم آماده می‌کنند. در این مراحل نورون‌ها و سلول‌های عصبی مغز ریتم منظمی می‌گیرند و بدن وارد فاز ترمیم خود می‌شود. سیستم ایمنی و قلب و عروق احیا می‌شوند که بر متابولیسم و رشد ماهیچه‌ها اثر می‌گذارند. دکتر مت کارتر4، استاد دانشگاه واشنگتن در این‌باره می‌گوید: "یک خواب خوب شبانه با مرتب کردن آنچه دیروز دریافت کرده‌اید، شما را برای لذت بردن از روز بعد آماده می‌کند." بعد از شش تا هشت ساعت خواب معمول شبانه، مغز فرصت تجدید قوای خود را در مرحله حرکت سریع چشم5 (REM) به دست می‌آورد. در این مرحله مغز سیناپس‌های عصبی غیرضروری را که در طول روز ایجاد شده‌اند از بین می‌برد، سیناپس‌های ضروری به وجود آمده را حفظ می‌کند و با تجدید سازمان و منظم کردن دریافتی‌های مغز، ذهن شما را برای یادگیری در روز بعد آماده می‌کند. به گفته دکتر کارتر، مغز در مرحله حرکات سریع چشم که در خواب اتفاق می‌افتد، به طور سریع مسیرهای عصبی ایجاد شده را چندین بار می‌پیماید تا مسیر به وجود آمده را تقویت و تحکیم کند و همزمان سیناپس‌های غیرضروری و جزئی را پاک می‌کند. این دقیقا نکته‌ای است که توضیح می‌دهد چرا بعد از یک شب زنده‌داری و کم‌خوابی، قوه تمرکز و حضور ذهن در روز بعد کاهش می‌یابد و فرد قادر نیست بر روی مطالب تمرکز کافی داشته باشد و میزان یادگیری به شدت کاهش می‌یابد. چراکه مغز فرصت نداشته در مرحله خواب عمیق در حرکات سریع چشم، ارتباطات غیرضروری را از مغز پاک کند و جا را برای اندوخته‌های جدید در روز بعد باز کند. راهکار مادلین لوین6، نویسنده کتاب " آموزش مناسب کودکان7" معتقد است که مدارس به خصوص دبیرستان‌ها باید برنامه روزانه خود را بر اساس احترام به نیاز خواب نوجوانان تنظیم نمایند. به این ترتیب او پیشنهاد می‌کند که مدارس ساعات کار خود را از 8 صبح به ساعت 10 منتقل کنند. تا امکان بهره‌گیری از خواب کافی را برای کودکان و نوجوانان فراهم کنند. او بر این باور است که دیرتر شروع شدن ساعات کاری مدارس، بر میزان یادگیری و تمرکز کودکان اثر مثبتی دارد. دکتر کارتر در این زمینه توضیح می‌دهد که بسیاری از مردم به اشتباه فکر می‌کنند خواب نیازی مختص کودکان است و نیاز به آن با بالا رفتن سن و سال کمتر می‌شود ولی حقیقت این است که نوجوانان بسیار بیشتر از آنچه تصور می‌شود به خواب کافی نیاز دارند. بدن آنها به سبب تغییرات هورمونی متاثر از بلوغ، نیاز زیادی به خواب کافی دارد. بنابراین برنامه‌ریزی مناسب برای خواب کافی نوجوانان بسیار مهم است و والدین و آموزگاران باید متوجه باشند که دانش‌آموزان را تشویق به بیدار ماندن در شب‌ها و مطالعه دروس نکنند بلکه بالعکس مشوق خواب و استراحت کافی و درس خواندن در طول روز باشند. متاسفانه علیرغم تحقیقات و مستندات زیادی که بر اهمیت ساعات استراحت و خواب شبانه برای کودکان و نوجوانان تاکید دارند، میل فزاینده‌ای برای کسر ساعات خواب و جایگزین کردن فعالیت‌های فوق‌برنامه، تکالیف و مشق شب در مدارس و نیز در بین والدین وجود دارد. به نظر می‌رسد هنوز بسیاری از مردم و مسئولین استراحت را نوعی اتلاف وقت می‌دانند و می‌خواهند برای تمام ساعات بیداری کودکان برنامه‌ریزی کنند. 1. Child Development 2. York 3. Lisa Henderson 4. Matt Carter 5. Rapid Eye Movement 6. Madline Levine 7. Teach your children well منبع: Shwartz, Katrina. (2013). Why Sleeping may be more important than studying. MindShift
1. Child Development 2. York 3. Lisa Henderson 4. Matt Carter 5. Rapid Eye Movement 6. Madline Levine 7. Teach your children well منبع: Shwartz, Katrina. (2013). Why Sleeping may be more important than studying. MindShift