امروزه دیگر نقش معلم به عنوان تنها مرجع دانش تغییر کرده است. نه دانش‌آموزان از معلم های خود توقع "همه چیز دانی" دارند و نه معلمان خودشان را عالم دهر می‌پندارند. با همه‌گیر شدن آموزش و پرورش، ظهور رسانه‌های همگانی و انفجار دانش و تکنولوژی، اگر کسی هم بخواهد نمی‌تواند خود را تنها منبع دانش بداند. از این روست که نظام آموزشی نیز نقش مرجعیت را از معلم گرفته و به کتاب داده است. دیگر معلم‌ها از اینکه اعتراف به ندانستن کنند، سرخ‌چهره و شرمنده نمی‌شوند و دانش‌آموزان کم‌کم می‌آموزند که به دنبال پاسخ پرسش‌هایشان در کتاب‌ها و منابع علمی بگردند.
هیتر والپرت-گورن1 معلم پرآوازه و نویسنده چندین کتاب در حوزه آموزش و پرورش، یکی از معلمینی است که از قدرت پیام "نمی‌دانم" می‌گوید. به باور او نه تنها قرار گرفتن در مقابل پرسش‌هایی که پاسخ آنها را نمی‌دانیم، چیز بدی نیست بلکه چنین لحظاتی می‌تواند فرصتی برای آغاز یک فرایند جستجوگری علمی باشد. والپرت-گورن اذعان می‌کند که ابتدا باید معلمین دیدگاه خود را در مورد بحث‌هایی که در فلسفه آموزشی وجود دارد گسترش بدهند و به خوبی درک کنند که نقش آنها به عنوان معلم این نیست که پاسخ تمام سوالات را بدانند و دانش را تمام و کمال به دانش‌آموزان منتقل کنند بلکه نقش معلم امروزه یک تسهیل‌گر آموزش است. معلم کسی که دانش‌آموزان را تشویق به پرسش‌گری می‌کند. معلمی که نقش خود را به خوبی درک کرده است کسی است که نه تنها از سوالات دانش‌آموزان دلهره‌ای به خود راه نمی‌دهد بلکه مشوق، پرسش و انتقاد است حتی اگر خود پاسخ سوالات را نداند.
هیتر والپرت-گورن، چند تکنیک برای مدیریت موقعیت روبه‌رو شدن با سوالاتی که جواب آنها را نمی‌دانیم پیشنهاد می‌کند:
- از گوگل کمک بگیرید: وقتی با سوالی مواجه می‌شوید که پاسخ آن را نمی‌دانید به سادگی بگوئید نمی‌دانم. سپس دانش‌آموزان را مقابل کامپیوترهایشان بنشانید و بخواهید آن کلمه، اصطلاح یا پرسش را با استفاده از موتور جستجوی گوگل جستجو کنند. ممکن است چیزی بیش از چند میلیون صفحه و لینک در نتیجه جستجو نشان داده شود. در این صورت دانش‌آموزان را کمک کنید که جستجوی خود را هر چه دقیق‌تر سازند. می‌توانید از نوار جعبه ابزار گوگل، گزینه جستجوی پیشرفته را انتخاب کنید و در این صورت می‌توانید نتایج جستجو را تا جای ممکن محدود و دقیق تر سازید. در هر مرحله نتایج جستجو کم تر و دقیق تر می‌شوند. در آخر از دانش‌آموزان بخواهید نتایج به دست آمده را به سرعت مطالعه کنند و در مورد پاسخ‌هایی که یافته‌اند صحبت کنند.
- جستجوی تیمی: دانش‌آموزان را به چند گروه تقسیم کنید و به هر گروه لیستی از سوالاتی که پاسخ آنها را نمی‌دانید بدهید. از آنها بخواهید که از ابزار جستجو در اینترنت استفاده کنند و با کمک یکدیگر پاسخ‌ها را بیابند و با هم بحث کنند. حتی می‌توانید این جستجو را تبدیل به مسابقه بین گروه‌ها کنید به این ترتیب که مطرح نمائید کدام گروه می‌تواند زودتر نتیجه درست را پیدا کند. در این صورت هیجانی هم به این جستجو می‌افزائید که دانش‌آموزان را برای جستجوی حقیقت بیشتر ترغیب می‌کنید.
- اعتبار نتایج جستجو را بسنجید: وبسایت‌هایی مانند ویکی‌پدیا معمولا مرجع نسبتا کاملی برای پاسخ به سوالات فراهم می‌آورند. از این مراجع استفاده کنید اما به دانش‌آموزان بیاموزید که لزوما هر آنچه در ویکی‌پدیا یا سایت‌های اینترنتی می‌یابند، پاسخ صحیح نیست. به دانش‌آموزان آموزش دهید که اطلاعات نامعتبر، سوگیرانه و غلط را تشخیص دهند. بیاموزید که برای کشف پاسخ صحیح به سوالاتشان سایت‌های معتبر را بررسی کنند. تفاوت بین وبلاگ‌ها، وبسایت‌ها و سایت‌های خبری را توضیح دهید و اعتبار نتایج جستجو را با بحث و بررسی بیازمائید.
- ارجاع صحیح به منابع: یکی از مهم‌ترین قابلیت‌هایی که در جستجوگری باید به دانش‌آموزان بیاموزید، ارجاع صحیح به منابع است. به دانش‌آموزان یاد بدهید چگونه به یک منبع اینترنتی، کتاب یا مقالات مجلات ارجاع بدهند. مستند نویسی قابلیت مهمی است که دانش‌آموزان از سنین پائین باید بیاموزند.
****
1. Heather Wolpert-Gawron
منبع:
Wolpert-Gawron, H. (2014). The Power of "I Don't Know". Edutopia