5 تکنیک ساده برای تقویت حافظه و بهبود فرایند به خاطر سپردن

موضوع تقویت حافظه برای به خاطر سپردن و یادگیری مباحث درسی همواره یکی از دغدغه‌های دانش‌آموز/ دانشجویان بوده است. این نوشته، پاسخی است به پرسش‌هایی که در زمینه چگونگی تقویت حافظه و جریان به خاطر سپردن در فرایند یادگیری مواد درسی برای آموزشگران وجود دارد. به عبارت دیگر مخاطب این مطلب نه تنها یادگیرندگان که حتی معلمان و اساتیدی هستند که سعی دارند به دانش‌آموزان/ دانشجویان خود برای به یاد سپردن مطالب درسی با توجه به نتایج پژوهش‌هایی که در زمینه روان‌شناسی شناختی صورت گرفته است، کمک کنند.

1. با اطلاعات درگیر شوید:
چند بار برای شما اتفاق افتاده که دانشجویان همزمان با تدریس شما مشغول چک کردن تلفن همراه خود هستند و وقتی از آنها سوال می‌کنید پاسخ می‌دهند که آنها به راحتی می‌توانند همزمان چند کار را با هم انجام دهند؟ به دانشجویان خود خاطر نشان کنید بسیاری از ضعف‌های حافظه نه مشکل در بازخوانی اطلاعات و یادآوری است بلکه در اثر اختلال در سیستم کدگذاری و ذخیره روی‌ می‌دهد. بسیاری از اوقات آنچه‌ نمی‌توانیم به خاطر آوریم، دقیقاً مطلبی است که هرگز به خاطر نسپرده‌ایم!

برای آزمایش این عامل‌ می‌توانید از یک آزمایش ساده که زمانی توسط نیکلسون و آدامز (1979) انجام گرفت، استفاده کنید به دانشجویان خود یک سکه بدهید و بعد از یک دقیقه از آنها بخواهید عکس روی آن را بکشند. آنها به زودی درمیابند که قادر به کشیدن درست تصویر روی سکه نیستند مثلا‌ نمی‌دانند تصویر مورد نظر به سمت چپ متمایل بود یا راست یا چه جزئیاتی داشت. سپس به آنها یادآوری کنید که مشکل این نیست که آنها عکس روی سکه را فراموش کرده اند بلکه نکته دقیقا این است که آنها هرگز عکس روی آن را به خاطر نسپرده بودند!

برای به یادآوردن یک مطلب، فرد باید درگیر یک فرایند آگاهانه و کنترل شده باشد. تمام عوامل بازدارنده و مخل را حذف کرده و تنها به یک نقطه متمرکز شوند.

***
2. ارتباط عاطفی و شخصی با موضوع ایجاد کنید:
پردازش عمیق شامل فکر کردن در مورد معنی اطلاعات دریافتی و ارتباط دادن آنها با تجارب شخصی است.

برای انجام عملی این فرایند نتایج تحقیق کریک و تالوینگ (1975)‌ می‌تواند مفید باشد. به دانشجویان فهرستی از صفت‌ها داده‌ می‌شود مثل "خلاق"، "روشمند" یا "جدی" سپس از آنها سوال‌ می‌شود که تلفظ و املای این کلمات چگونه است و آیا مثلا شامل حرف "د" هستند یا خیر؟ در مرحله بعد از آنها خواسته‌ می‌شود در مورد هر یک از صفت‌ها بگویند که کدام بیانگر خود آنهاست؟ در مرحله آخر، از دانشجویان خواسته‌ می‌شود که هر تعداد ممکن است کلمات را که به خاطر‌ می‌آورند، بیان کنند. دانشجویان به طور کاملا محسوسی تعداد بیشتری از لغاتی را به یاد‌ می‌آروند که در لیست "بیانگر خودشان" قرار داشت.

تنها گوش دادن عادی به یک سخنرانی یا خواندن ساده یک متن‌ نمی‌تواند یادگیری عمیق و به خاطر آوردن مطلب را تضمین کند بلکه احساس یا فکری که فرد هنگام مطالعه یا گوش دادن به یک سخنرانی داشته، نقش موثری در میزان به‌یاد آوردن آن مطلب در آینده دارد. به عبارت دیگر، درگیری عاطفی با یک موضوع در میزان به‌یاد آوردن آن موثر است.

***
3. مثال بزنید:
وقتی به عنوان معلم مشغول تدریس مبحثی هستید، معمولا دانش‌آموزان/ دانشجویان از شما‌ می‌خواهند که مثال‌هایی برای روشن شدن مطلب بزنید. گرچه مثال آوردن و توضیح دادن مصادیق، یکی از مهم‌ترین روش‌های درک مطلب و یادگیری است اما بهتر است شاگردان را تشویق کنید که به جای اتکا به معلم، خودشان فکر کنند و مثال بسازند. بر اساس تحقیقات مانتیلا (1986)، هرچه دانش‌آموزان/ دانشجویان، مثال‌های بیشتری به ذهنشان بیاید و مصادیق عملی بیشتری را بیابند، یادگیری عمیق‌تری را تجربه‌ می‌کنند.

***
4. زمینه چینی کنید:
معمولا دانشجویان عادت ندارند قبل از ورود به کلاس، متن درسی را مطالعه کنند و ترجیح‌ می‌دهند موضوع درس را برای اولین بار از زبان استاد خود بشنوند و مطالعه درس را به بعد از کلاس موکول‌ می‌کنند. برای اینکه اهمیت مطالعه اجمالی قبل از کلاس روشن شود‌ می‌توانید بر مبنای مطالعه برنسفورد و جانسون (1972) عمل کنید به این ترتیب که به نیمی از اعضای کلاس تصویری را نشان دهید که به طور اجمالی و شماتیک محور موضوعی درس را نشان‌ می‌دهد و سپس درس را آغاز کنید؛ بعد از پایان کلاس از آنها امتحانی به عمل آورید. نتایج امتحان به خوبی نشان‌ می‌دهد نیمی از کلاس که قبل از آغاز درس نسبت به موضوع زمینه قبلی پیدا کرده بودند نسبت به نیم دیگر کلاس که بدون پیش‌زمینه وارد درس شده بودند، نمرات بالاتری کسب‌ می‌کنند.

به عبارتی‌ می‌توان گفت که داشتن پیش‌زمینه قبل از ورود به کلاس و آغاز درس به یادگیری عمیق و فرایند ذخیره، پردازش و به یاد آوردن اطلاعات کمک‌ می‌کند.

***
5. هر از چندی امتحان بگیرید:
یکی از ساده‌ترین روش‌ها برای کمک به تقویت حافظه این است که از متن درسی امتحان بگیرید. مطالعات رودیجر و کارپیک (2006) در این زمینه نشان‌ می‌دهد که وقتی متنی را‌ می‌خوانیم و خودمان را مجبور‌ می‌کنیم که بعد از مدتی آن را به یاد آوریم، احتمال اینکه متن مورد نظر در خاطر ما بماند بیش از زمانی است که متنی را تنها برای مطالعه شخصی و بدون هدف خوانده‌ایم.

قرار دادن چند کوئیز، امتحان یا حتی خودآزمایی در طول درس به دانشجویان شما کمک‌ می‌کند، محتوای درس را بهتر بخوانند و بهتر به یاد آورند. خواندن بخشی از یک متن و سپس یک توقف کوتاه برای آزمودن آن چه از آن دریافت کرده ایم، نه تنها راه موثرتری برای تقویت حافظه و فرایند به خاطر سپردن است بلکه بسیار بهتر از زمانی که یک متن را از اول تا آخر دوبار‌ می‌خوانیم، در ذهن جای‌ می‌گیرد.

References

Bransford, J.D. & Johnson, M.K. (1972). Contextual prerequisites for understanding: Some investigations of comprehension and recall. Journal of Verbal Learning and Verbal Behavior, 11, 717-726.

Craik, F.I.M. & Tulving, E. (1975). Depth of processing and retention of words in episodic memory. Journal of Experimental Psychology: General, 104, 268-294.

Mäntylä, T. (1986). Optimizing cue effectiveness: Recall of 500 and 600 incidentally learned words. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition, 12, 66–71.

Nickerson, R. & Adams, M. (1979). Long-term memory for a common object. Cognitive Psychology, 11, 287-307.

Roediger, H.L. & Karpicke, J.D. (2006). Test-enhanced learning: Taking memory tests improves long-term retention. Psychological Science, 17, 249-255.